Liyakat kavramı, son dönemlerde içi boşalan kavramların başında geliyor. Liyakat, bir bireyin belirli bir görevi veya pozisyonu başarıyla yürütmek için gerekli bilgi, beceri ve deneyime sahip olmasını ifade ediyor. Liyakat sistemi ise bu vasıfları ön plana çıkararak, yetkinliğe ve başarıya dayalı bir düzen kurmayı amaçlar.
Ne var ki son dönemde, bu kavramın eksikliği çok hisedilir, aranılır oldu. Bu endişenin temelinde yatan en önemli etkenlerden biri, gruplaşmaların ve kollektif yapıların liyakatin önüne geçmesidir. Artık belirli bir gruba veya yapıya dahil olmak, bireye liyakatten daha fazla avantaj sağlayabiliyor. Bu durum, liyakat sisteminin temel ilkelerini zedeler duruma geldi. Bu kavram, bir zamanlar adil ve müreffeh bir toplum inşa etmenin temel taşı olarak kabul edilirdi.
“İş bilenin; kılıç kuşananın” temalı söylemlerin yerini, “bizden olsun” söylemleri ve tutumları yer almaya başladı.
Bu noktaya geliş, sosyolojik arka planı olan bir olgudur. Aşağıda yer alan hususlar, bu olguyu daha da kuvvetlendirip içinden çıkılmaz hale sokmaktadır.
Siyasi ve ideolojik kaygılar: Bazı kurumlar ve organizasyonlar, liyakatten öte, belirli bir siyasi veya ideolojik görüşe yakın olan kişilere öncelik veriyor. Bu durum, yetkinlikten yoksun, ancak belirli bir ideolojiye bağlı kişilerin önemli görevlere ve pozisyonlara gelmesine yol açıyor.
Nepotizm ve torpil: Akrabalık ve yakın ilişkiler, liyakatten daha önemli bir kriter olarak değerlendirilebiliyor. Liyakat sahibi olmayan kişiler, aile veya yakın çevrelerinin bağlantıları sayesinde haksız yere avantaj elde edebiliyor.
Etnik ve dini köken: Bazı toplumlarda, belirli bir etnik veya dini gruba mensup olmak, liyakatten daha fazla avantaj sağlayabiliyor. Bu durum, eşitsizlik ve ayrımcılığa yol açıyor.
Yukarıda verdiğim bazı tespitlerin sayısı elbette arttırılabilir.
Gerek kurumsal gerek bireysel bazda misyonu eğitim olan kişiler, tarihi bir sorumluluk taşımaktadır. Yanlışın yanında olmadan karşısına çıkmak son derece elzemdir. Biliyoruz ki kişiyi veya toplumu değiştirmek de son derece zahmetli de bir süreçtir. Fakat işe bir yerden aşlamak bu misyonun bir gereğidir.